Stanowisko Świętokrzyski Park Narodowy

Ścieżka edukacyjna historyczno-przyrodnicza „Dymarki na stoku Łysej Góry”
Stanowisko Świętokrzyski Park Narodowy

Zapraszamy na spacer (a Państwu, którzy tu kończą wędrówkę, dziękujemy za spacer) ścieżką edukacyjną historyczno-przyrodniczą „Dymarki na stoku Łysej Góry”. Trasa ma 3 km długości i dziesięć przystanków, dzięki którym można zapoznać się z dziejami, a także przyrodą Nowej Słupi, osobliwościami Świętokrzyskiego Parku Narodowego, starożytnym górnictwem i hutnictwem świętokrzyskim, górskimi krajobrazami oraz specyficznym ukształtowaniem terenu.

W tym miejscu trasa ścieżki łączy się z oznakowanym kolorem czerwonym i mającym 92 km długości Głównym Szlakiem Świętokrzyskim im. Edmunda Massalskiego. Droga w dół po ok. 20 km – w tym przez Pasmo Jeleniowskie - doprowadzi do Gołoszyc. Trasa pod górę po ok. 70 km – w tym przez Łysą Górę, zwaną też Łyścem lub Świętym Krzyżem – wiedzie do Kuźniaków. Wędrówkę do klasztoru pobenedyktyńskiego na Świętym Krzyżu uatrakcyjnia ścieżka przyrodnicza Trzcianka – Łysa Góra „Szlakiem mamucich jodeł”, wyznakowana przez Świętokrzyski Park Narodowy.

Świętokrzyski Park Narodowy powstał w 1950 r. i zajmuje powierzchnię ponad 7,6 tys. ha. Wśród roślinności, która zachowała się w dużym stopniu w stanie naturalnym i stanowi pozostałość pradawnej Puszczy Jodłowej, dominują lasy, na czele z endemicznym dla Polski zbiorowiskiem wyżynnego jodłowego boru mieszanego, a także zbiorowiskiem buczyny karpackiej. Charakterystyczny jest także modrzew polski na Chełmowej Górze i zespół jarzębiny świętokrzyskiej. W parku i otulinie odnotowano ponad tysiąc gatunków roślin naczyniowych, w tym blisko 60 gatunków prawnie chronionych i 45 gatunków górskich, takich np. jak omieg górski, miesiącznica trwała, tojad dzióbaty czy przetacznik górski. Stwierdzono ponad 4 tys. gatunków fauny, choć ich liczba może być wielokrotnie wyższa. Niektóre świadczą o naturalności, a nawet pierwotności środowiska. Do najciekawszych należą, m. in., motyl przeplatka aurinia, chrząszcze jelonek rogacz, nadobnica alpejska, pachnica dębowa, zgłębek bruzdkowany i zgniotek cynobrowy oraz ślimaki przeźrotka Kotuli i świdrzyk siedmiogrodzki. Z terenu parku opisano kilka gatunków nowych dla nauki. Królestwo grzybów reprezentuje ponad 450 gatunków wielkoowocnikowych, w tym wiele gatunków objętych ochroną ścisłą. Osobliwością parku są gołoborza, czyli wielkie rumowiska skalne, powstałe w czasie zlodowacenia. Bogactwem parku jest również dziedzictwo kulturowe, skupione głównie na Świętym Krzyżu i w Świętej Katarzynie.

Wyruszających na trasę prosimy o uwzględnienie, że do następnego stanowiska ścieżka prowadzi przez teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego – prawnie chronionego sanktuarium przyrody.

A TO CIEKAWE!

• Dymarka to piec do jednorazowego wytopu żelaza, znany od okresu wpływów rzymskich, czyli od ok. 2 tys. lat. Był budowany z cegieł lessowych, po czym zasypywany od góry rudą żelaza i węglem drzewnym. Po osiągnięciu temperatury 1530 stopni C otrzymywano łupkę, ważącą ok. 20 kg, którą należało wielokrotnie przekuć. Pozostałością był kloc żużla, o wadze nawet 100 kg. Na olbrzymim obszarze między Nową Słupią a rzeką Kamienną istniał system plemienny, będący w stanie zorganizować masową produkcję żelaza, największą w barbarzyńskiej Europie. Ludność kultury przeworskiej stworzyła prawie 7 tys. warsztatów, w których działało prawie 600 tys. pieców. Powstało w nich 9-11 tys. ton żelaza. Rozmiary produkcji można ocenić pamiętając, że np. grot do strzały waży kilka gramów, a jeden miecz przypadał wtedy na ok. 100 osób.
• Od 1967 r. organizowana jest, obecnie w sierpniu, największa impreza edukacyjna w województwie świętokrzyskim i wielki festyn archeologiczny pod nazwą „Dymarki Świętokrzyskie”. Pod kierunkiem uczonych prowadzone są wytopy żelaza metodą sprzed 2 tys. lat. Pokaz uświetniają występy najlepszych zespołów estradowych i folklorystycznych. Twórcy ludowi wystawiają swoje rękodzieła. Można zapoznać się z codziennym życiem dawnych ludzi i podziwiać sprawność rzymskich legionistów.
• Zorganizowane w miejscu odkrycia 42 dymarek Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Centrum Kulturowo-Archeologiczne z rekonstrukcjami kilkunastu obiektów nawiązujących do epoki dymarek oraz powstający Park Dziedzictwa Gór Świętokrzyskich stanowią niezwykle atrakcyjny kompleks turystyczny, wprowadzający w świat górnictwa i hutnictwa świętokrzyskiego oraz innych atrakcji regionu.
• Symbolem Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest jeleń, choć nie bytuje on tu stale, lecz obserwowany jest jedynie w czasie przejść. W godle, między rogami, widoczny jest krzyż z dwoma poziomymi ramionami, co nawiązuje do legendy, dotyczącej sprowadzenia na Łysą Górę relikwii Drzewa Krzyża Świętego przez królewicza węgierskiego Emeryka.
• Na południowym stokach Łysej Góry, w pobliżu szlaku turystycznego,  zachowały się jeszcze wspaniałe okazy jodły, z racji swych rozmiarów i wieku zwane mamucimi. Ich wysokość sięga 45 m, czyli zrównuje się z 15-piętrowym wieżowcem. Obwód na wysokości 130 cm wynosi nawet 370 cm. Najstarsze mają ponad 200 lat.