Ścieżka edukacyjna historyczno-przyrodnicza „Dymarki na stoku Łysej Góry”
Stanowisko Nowa Słupia i Świętokrzyski Park Narodowy
Zapraszamy na spacer (a Państwu, którzy tu kończą wędrówkę, dziękujemy za spacer) ścieżką edukacyjną historyczno-przyrodniczą „Dymarki na stoku Łysej Góry”. Trasa ma 3 km długości i dziesięć przystanków, dzięki którym można zapoznać się z dziejami, a także przyrodą Nowej Słupi, osobliwościami Świętokrzyskiego Parku Narodowego, starożytnym górnictwem i hutnictwem świętokrzyskim, górskimi krajobrazami oraz specyficznym ukształtowaniem terenu.
Nowa Słupia powstała u podnóża góry zwanej Łyścem, Łysą Górą lub Świętym Krzyżem (595 m n.p.m.), na której wzniesiono klasztor benedyktyński, będący pierwszym i do połowy XVII w. najważniejszym sanktuarium religijnym w Polsce. Miasto od średniowiecza stanowiło ostatni punkt wyjściowy pielgrzymów (w tym wielu polskich królów) udających się do relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Przypomina o tym, znajdująca się na trasie ścieżki, charakterystyczna figura kamienna, zwana najczęściej Pielgrzymem lub św. Emerykiem. Poniżej zachował się Dom Opata, będący plebanią nieistniejącego dziś, XVI-wiecznego kościoła pw. św. Michała. Poza ścieżką, przy Rynku, wznosi się późnorenesansowy kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, pochodzący z XVII w. Na cmentarzu urządzono groby powstańców styczniowych oraz żołnierzy I i II wojny światowej. Wspomnieniem społeczności żydowskiej jest XX-wieczna synagoga.
Stromy teren, ciągnący się w górę, wzdłuż tzw. Drogi Królewskiej, był areną bitwy pod Skałką, stoczonej 11 lutego 1863 r. między powstańcami styczniowymi pod wodzą Mariana Langiewicza a wojskami rosyjskimi. Cały masyw Łysogór i część sąsiednich obszarów, od 1950 r., objęto ochroną jako Świętokrzyski Park Narodowy. Zajmuje on powierzchnię ponad 7,6 tys. ha. Wśród roślinności, która zachowała się w dużym stopniu w stanie naturalnym i stanowi pozostałość pradawnej Puszczy Jodłowej, dominują lasy, na czele z endemicznym dla Polski zbiorowiskiem wyżynnego jodłowego boru mieszanego, a także zbiorowiskiem buczyny karpackiej. Charakterystyczny jest także modrzew polski na Chełmowej Górze i zespół jarzębiny świętokrzyskiej. W parku i otulinie odnotowano ponad tysiąc gatunków roślin naczyniowych, w tym blisko 131 gatunków prawnie chronionych i 38 gatunków górskich, takich np. jak miesiącznica trwała, tojad dzióbaty, kokoryczka okółkowa, paprotnik kolczysty czy przetacznik górski. Stwierdzono ponad 4 tys. gatunków fauny, choć ich liczba może być wielokrotnie wyższa. Niektóre świadczą o naturalności, a nawet pierwotności środowiska. Do najciekawszych należą, m. in., motyl przeplatka aurinia, chrząszcze jelonek rogacz, nadobnica alpejska, pachnica dębowa, zgłębek bruzdkowany i zgniotek cynobrowy oraz ślimaki przeźrotka Kotuli i świdrzyk siedmiogrodzki. Z terenu parku opisano kilka gatunków nowych dla nauki. Królestwo grzybów reprezentuje ponad 450 gatunków wielkoowocnikowych, w tym wiele gatunków objętych ochroną ścisłą. Osobliwością parku są gołoborza, czyli wielkie rumowiska skalne, powstałe w czasie zlodowacenia. Bogactwem parku jest również dziedzictwo kulturowe, skupione głównie na Świętym Krzyżu i w Świętej Katarzynie.
A TO CIEKAWE!